Merhaba değerli okur! Umarım psikolojiye biraz meraklısındır. 🙂
Sigmund Freud, psikanalitik kurama yaptığı katkılarla psikolojide büyük devrim yapmış bir isimdir. Onun arkasından Carl Gustav Jung, Melanie Klein, Alfred Adler… (İsim sıralaması önemli değil.)
Psikanalitik kuram bize iki boyutlu bir insan psikolojisi yapısı sunar. Bilinç ve bilinçdışı olmak üzere olan iki boyutlu bu insan psikoloji yapısı, bize çok şey kazandırmıştır ve insanı anlama noktasında bizi ileriye taşımıştır.
Fakat ülkemiz psikiyatristlerinden Dr. Mustafa Merter bir şeyin eksikliğini hissetmiştir. Zamansal olarak ileriye gitmekteyiz ve buna doğru orantılı olarak psikoloji, insanı anlama ve çözümleme noktasında kendimizi sürekli geliştirmekteyiz. Fakat ne hikmettir ki, zaman ilerledikçe depresyon, anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıkların insanlarda görülme sıklığı da ilerlemektedir.
Buradaki tezat durum neden var? Yani neden, psikolojik gelişmelerde ileriye giderken psikolojik rahatsızlıkların görülme sıklığı artıyor. Mustafa Merter, buradaki paradoksu dikkate alarak, modern psikolojide bir eksiklik olduğunu söylemiştir. Bu eksiklik var ki, yüzeysel ilerlemenin beraberinde uzun vadeli iyileşme sağlanamıyor.
Dr. Mustafa Merter, bu eksikliği gidermek için yeni bir psikoloji anlayışının olması gerektiği kanısına varmış ve macerasının sonunda Nefs Psikolojisi ekolünü kurmuştur.
Nefs, Arapça kökenli bir kelime olup, “ruh”, “benlik”, “ego” gibi kelimelerde karşılık bulabilir. Fakat nefs, İslam tasavvufunda daha da derin anlama sahip olan bir kelimedir. “Nefs; ilâhî kökenli, akıllı yasalar tarafından yönetilen, kendi kendini düzeltme potansiyeli taşıyan, yarı bağımsız bir sistemdir.” diyor Merter web sayfasında.
Merter’in kurucusu olduğu bu Nefs Psikolojisi ekolünden, psikolojinin üçüncü boyutu olarak bahsediliyor. Ne demişitik? Batı psikolojisi insan psikolojik yapısını iki boyutta, bilinç ve bilinçdışı, inceliyor. Merter, buna üçüncü bir yapı, üst-bilinçdışı veya alem-i misal, getirerek daha bütüncül bir yaklaşımla insan psikolojisini ele alıyor.
Alem-i misal, ruhlar alemi ile cisim alemi arasındaki geçiş alemi olarak tarif edilir.
Nefs Psikolojisi, özetle, insan psikolojisini;
- Bilinç
- Bilinçdışı
- Üst-bilinçdışı
olmak üzere üç boyutlu şekilde ele alıyor.
- Bilinç: Bilincimizde olan kolaylıkla ulaşabileceğimiz anı, düşünce, duygu, istek ve arzularımızın olduğu boyut.
- Bilinçdışı: İnsanın kolaylıkla ulaşamayacağı bir boyutta, adeta saklanan, anı, düşünce, bilişler, duygu, istek ve arzularımızdır.
- Üst-bilinçdışı: Üst-bilinçdışı, Nefs Psikolojisi kapsamında, nefstir ve ilahi kökenli yarı bağımsız bir bilinç yönetim mekanizmasıdır.
Nefs, insanı iki tarafa, iyiye veya kötüye yönlendirebilen güçlü bir varlıktır. Kötü tarafa, kötücül, günahkar istek ve arzularla yönlendirirken, iyi tarafa, erdemlik, ahlah-ı hamidiye (güzel ahlak) ile yönlendirir.
Nefs, insanın kullanma kılavuzu olan Kur’an-ı Kerim’e göre yaşandığı takdirde, terbiye olur ve bizi iyiye yönlendirir. Yaratıcının bizzat gönderdiği kullanma kılavuzumuza uygun yaşadığımız takdirde nefs, dinginleşir ve bizi huzura erdirir. Aksi durum, kötücül istek ve arzularımıza itaat edersek -misal olarak cinsel arzular, açlık gidermek için kötücül çözümler- nefs, bizi kötüye sürükler ve bizi huzurdan mahrum bırakır.
“Lekad ḣalaknâ-l-insâne fî ahseni takvîm.” Tin suresi, 4.ayet.
Türkçe meal:
“Biz, gerçekten insanı en güzel bir biçimde yarattık.” Tin suresi, 4.ayet meali.
Allah, Kur’an-ı Kerim’de insanı ahsen-i takvim olarak yarattığını kelam etmektedir. Daha sonra onu, insanı, en aşağı bölgeye indirdiğini söylemektedir.
“Śumme radednâhu esfele sâfilîn.” Tin suresi, 5.ayet.
Türkçe meal:
“Sonra onu, aşağıların aşağısına indirdik.” Tin suresi 5.ayet meali.
Nefs Psikolojisi bağlamında kısaca bahsetmek gerekirse, insan en güzel biçimde yaratılıp sonra en aşağıya indirilerek stabilizasyon sağlanmıştır.
İnsan kendisini tekrar en güzel makama çıkarmak sorumluluğu taşıyan ilahi kökenli bir yönetim mekanizması barındıran bir varlıktır.
Eğer kendisini olduğu yerde bırakırsa, patolojik durumlar ortaya çıkar; depresyon, anksiyete, OKB, nevroz, kişilik bozuklukları…
İslam tasavvufi geleneğine göre çok katlı nefs yapısına sahip olan insan, bodrum kata da inebilir. Bu durumda daha kötü bir durum içinde bulabilir kendini.
Nefs Psikolojisinde, nefs kendisini rüyalar yoluyla anlatabilmektedir. Gördüğümüz rüyalar, nefs yapımızı, durumumuzu, içinde bulunduğumuz katı, mertebeyi, ifade edebilmektedir. Rüyaların analizi, bu suretle pek önemlidir bu ekolde.
Rüyaların dilinin önemini Freud’un psikanalitik kuramında da görüyoruz. Freud, rüyaları, bilinçdışının dış dünyaya mesajları olarak nitelendirmiştir.
Psikanalitik kuramla Nefs Psikolojisinin paralelliği tek rüyalar değil tabii. Freud, İslam’ın nefs dediğine, id demiştir. İd, sürekli cinsellik ve saldıranlık peşinde olan tehditkar bir şekilde hareket eden istek ve arzuları olan küçük bir çocuk gibidir. Bilinçdışında olan bu psikolojik yapı, id, Nefs Psikolojisinde kendisini nefs olarak gösterebilmektedir. Tabii yine söylemekte fayda var, İslam tasavvufi geleneğinde nefs, kendisini daha derin, büyük ve geniş bir anlamda gösterir.
Kitabı daha bugün kargodan aldım. Bir an önce okumak için sabırsızlanıyorum doğrusu. Kitabı okudukça edindiğim bilgileri, modern psikolojinin İslam ile harmanlanmış hali olan Nefs Psikolojisini sizlere aktarmak için de heyecanlıyım.
Nefs Psikolojisinin, bize daha bütüncül bir yaklaşım sunarak, insanı anlama noktasında bizi daha da ileriye götüreceği inancını paylaşıyorum. Bu suretle, bu kitabı edindim ve öğreneceklerimi de sizlerle paylaşmak istiyorum.
Bu yazı sadece bir haber niteliği taşımaktadır. Önden bir duyuru gibi düşünebilirsiniz 🙂
Kendinize iyi bakın, hoşça kalın!
Instagram: ckosedag
Twitter: BloggerCanerK
Medium: Caner Kösedağ